सन् २०२०-२०२५: विज्ञान र प्रविधिको पाँचवर्षीय यात्रा लाई नियाल्दा

मानव सभ्यता निरन्तर विकासक्रम जारि  छ, तर सन् २०२०-२०२५ का पाँच वर्ष विज्ञान र प्रविधिको इतिहासमा विशेष रूपमा उल्लेखनीय  उपलब्धि भएका  छन्। महामारीबाट पुनरुत्थान, कृत्रिम बौद्धिकताको (AI) क्रान्ति, अन्तरिक्ष यात्रामा फड्को,  Biotechnology, मा  अभूतपूर्व उपलब्धि, र ऊर्जा स्रोतहरूको नवीकरण जस्ता  सबै क्षेत्रले पृथ्वीको भविष्य पुनः परिभाषित गरिरहेका छन्। केहि  निम्नलिखित छन् ।

१. स्वास्थ्य प्रविधि र Biotechnology मा  क्रान्ति : 

- कोभिड-१९ को प्रभाव र चिकित्सा क्षेत्रमा क्रान्ति

- सन् २०२० मा कोभिड-१९ महामारी फैलिएपछि, स्वास्थ्य विज्ञानमा तीव्र परिवर्तन भयो। 

#  mRNA खोपको विकास: फाइजर/बायोएनटेक र मोडेर्नाले पहिलो पटक mRNA प्रविधि प्रयोग गरी कोभिड खोप तयार  गरेका थिए , जसले भविष्यमा क्यान्सर, मलेरिया, र अन्य रोगहरूका लागि नयाँ सम्भावनाहरूको बाटो खोलेको थियो ।

# AI-आधारित औषधि को खोजि : कृत्रिम बौद्धिकता (AI) ले औषधिको अनुसन्धान प्रक्रियालाई तीव्र बनाएको छ। उदाहरणका लागि, DeepMind ले प्रोटिन संरचनाहरू पहिचान गर्न AlphaFold प्रणाली विकास गर्‍यो, जसले नयाँ औषधिहरूको  विकास गर्न सहज बनाएको छ ।

#  जिन सम्पादन (Gene Editing): CRISPR-Cas9 प्रविधिको प्रयोग गर्दै वैज्ञानिकहरूले केही अनुवांशिक रोगहरूलाई हटाउने प्रारम्भिक परीक्षण सफल बनाएका छन्।

२. कृत्रिम बौद्धिकता (AI) को युगको शुरूवात :

#  व्यावसायिक क्षेत्रमा AI को प्रवेश: सन् २०२३-२०२५ मा AI आधारित च्याटबोट, रोबोटिक असिस्टेन्ट, र अटोमेटेड प्रणालीहरूले उद्योगहरूमा आमूल परिवर्तन गरेका छन्।

#  स्वास्थ्य सेवामा AI: मेडिकल इमेजिङ, रोग पहिचान, र व्यक्तिगत उपचार योजना निर्माणमा AI प्रभावकारी बनिरहेको छ।

#  AI-निर्मित कला र साहित्य: AI ले सिर्जनशील लेख, चित्रकला, र सङ्गीत समेत उत्पादन गर्न थालेको छ।

३. अन्तरिक्ष अन्वेषण: 

#  चन्द्र अभियान: नासाले Artemis अभियान अन्तर्गत चन्द्रमामा पहिलो महिला र गैर-सेतो अन्तरिक्ष यात्री पठाउने योजना बनाएको छ।

#  मंगल ग्रहमा रोबोटिक अनुसन्धान: Perseverance Rover ले मङ्गल ग्रहमा जीवनको सम्भावना खोजि रहेको छ।

#  निजी क्षेत्रको प्रवेश: स्पेसएक्स, ब्लू ओरिजिन, र अन्य निजी कम्पनीहरूले अन्तरिक्ष पर्यटन र चन्द्र आधार स्थापना गर्न महत्वपूर्ण कदम चालेका छन्।

४. ऊर्जा र वातावरण : दिगो भविष्यको खोजी भएको छ 

#  नवीकरणीय ऊर्जा स्रोतहरूको बिस्तार भएको छ ।

-  सौर्य ऊर्जा अब परम्परागत ऊर्जा स्रोतहरूभन्दा सस्तो हुँदै गएको छ।

-  हाइड्रोजन ऊर्जा लाई नयाँ सम्भावनाको रूपमा अगाडि बढाएको   छ।

#  परमाणु फ्यूजनमा सफलता हात परेको :

सन् २०२२ मा अमेरिकी वैज्ञानिकहरूले पहिलो पटक परमाणु फ्यूजनबाट Net Energy Gain हासिल गरका थिए , जसले Renewable Energy को सम्भावना लाई  बढाएको छ।

# कार्बन न्यूट्रालिटी र जलवायु मा सुधार 

-  थुप्रै देशहरूले कार्बन उत्सर्जन घटाउने नीति अवलम्बन गरिरहेका छन्।

-  AI-आधारित जलवायु भविष्यवाणी प्रणालीहरू विकसित भएका छन्।

५. रोबोटिक्स र स्वचालन प्रविधिको बिकास भएको छ ।

#  आफै चल्ने  (Self-driving Cars): टेस्ला, वेमो, र अन्य कम्पनीहरूले पूर्णरूपमा आफै चल्ने गाडिको सफल  परीक्षण गरिरहेका छन्।

# औद्योगिक रोबोटहरू को बिकास वा उदय : कारखानाहरूमा मानव श्रमलाई प्रतिस्थापन गर्दै रोबोटहरूले उत्पादन प्रक्रियालाई तीव्र बनाएका छन्।

# AI सहायक रोबोट: घर, स्वास्थ्य सेवा, र सुरक्षा क्षेत्रमा रोबोटहरूको प्रयोग व्यापक हुँदै गएको छ।

६. सञ्चार प्रविधिमा तीव्रता आएको छ ।

# 5G र 6G प्रविधि:

-  5G प्रविधिले इन्टरनेट गतिमा क्रान्ति ल्याएको छ ।

- 6G प्रविधिको अनुसन्धान तीव्र भइरहेको छ, जसले भविष्यमा इन्टरनेटलाई अझ  छिटो , छरितो बनाउने  छ।

#  मेटाभर्स र VR/AR प्रविधि को बिकास क्रम :

- डिजिटल दुनियाँमा मानव अन्तर्क्रियालाई नयाँ रूप दिने प्रयास भइरहेको छ।

- शिक्षा, मनोरञ्जन, र व्यापारमा Virtual Reality (VR) को प्रयोग बढ्दै गएको छ।

७. खाद्य प्रविधि र कृषि क्रान्ति भएको छ ।

# वैज्ञानिक ले (Lab-grown Meat)को बिकास गर्न खोजिरहेका छन :

-  पशुपालनको आवश्यकता  लाइ घटाउन,बैज्ञानिक हरुले  प्रयोगशालामा मासु उत्पादन गर्ने प्रविधि invention  वा खोजि गरिरहेका छन् ।

#  स्मार्ट कृषि (Smart Farming):

AI, IoT, र ड्रोन प्रविधि प्रयोग गरेर कृषि उत्पादन लाई वृद्धि गर्न थालिएको  छ।

निष्कर्ष:  सन् २०२०-२०२५ मा कति विकास भयो ?

यी पाँच वर्षमा प्रविधि, विज्ञान, र मानव सभ्यतामा अभूतपूर्व विकासहरू भएका थिए । मुख्य उपलब्धि निम्नलिखित छन् ।

#  स्वास्थ्य क्षेत्रमा : 

औषधि विकास, जिन सम्पादन, र AI आधारित उपचार विधिहरूले स्वास्थ्य प्रणालीमा क्रान्ति ल्याए।

# अन्तरिक्ष क्षेत्रमा : 

चन्द्रमामा पुनः मानव पठाउने योजना, मङ्गल अन्वेषण, र निजी अन्तरिक्ष पर्यटनको थालनी भयो।

# ऊर्जा क्षेत्रमा :

 नवीकरणीय ऊर्जा प्रविधिहरूले भविष्यमा दिगो विकासको आधार तयार पारे।

# कृत्रिम बौद्धिकता : 

AI र रोबोटिक्सले जीवनशैलीमा व्यापक प्रभाव पार्दैछन्।

# सञ्चार र डिजिटल विश्व : 

5G, 6G, र मेटाभर्स प्रविधिहरूले इन्टरनेटको नयाँ रूप विकास गरिरहेका छन्।

तपाईंको विचारमा, सन् २०२०-२०२५ को सबैभन्दा प्रभावशाली वैज्ञानिक उपलब्धि कुन हो ? कृपया आफ्नो भनाइ  कमेन्ट गर्नुहोस्  !


Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

अनुसन्धान र प्रविधिमा नेपाल किन पछाडि परिरहेको छ ? भारत, बङ्गलादेश, रूस, अमेरिका, चीन, जापान जस्ता देशहरु बाट केहि सिक्न सकिन्छ कि ?

 नेपाल जस्तो प्राकृतिक स्रोत-साधनले सम्पन्न देश आर्थिक विकास, प्रविधि, र अनुसन्धानमा किन पछाडि छ? जब कि छिमेकी भारत विश्वको प्रविधि महाशक्ति बन्दैछ, बङ्गलादेश अनुसन्धानमा फड्को मार्दै छ, र रूस, अमेरिका, चीन जस्ता देशहरू विज्ञान, प्रविधि, तथा नवप्रवर्तन (Innovation) मा विश्वको अग्रस्थानमा छन्। प्रमुख कारण नीतिगत कमजोरी, अनुसन्धानमैत्री वातावरणको अभाव, शिक्षामा वैज्ञानिक सोचको कमी, र केन्द्रित रणनीतिको अभाव हो। अब, हामी विभिन्न देशहरूले केन्द्रीय (Centralized) ढाँचामा विकास कसरी गरे भन्ने बुझौं र नेपालले तिनबाट के सिक्न सक्छ भनेर विश्लेषण गरौ। नेपाल :  अनुसन्धान र प्रविधिमा किन पछाडि ? नेपालमा अनुसन्धान तथा प्रविधि विकासका मुख्य बाधकहरू यस प्रकार छन् ; १. सरकारको अल्पकालीन सोच; नेपालमा सरकारले प्रविधि र अनुसन्धानलाई प्राथमिकता दिएको तेति पाइदैन । नीति बनाउन लामो समय  लागि रहेको हुन्छ , बजेट न्यून हुन्छ ,र कार्यान्वयन  एक दमै कमजोर वा फितलो छ। भारतले "Digital India" र बङ्गलादेशले "Vision 2041" जस्ता दीर्घकालीन योजना बनाउँदा नेपालमा यस्ता ठोस पहल गरेको  देखिंदैन। २....
Read more

Recent Discoveries in Physics (2024-2025)

 Physics is constantly evolving, revealing new mysteries about our universe. In 2024 and early 2025, scientists made groundbreaking discoveries that could change how we understand nature, from tiny particles to vast cosmic waves. Let’s explore these discoveries in simple language with real-world applications. 1). A New Type of Magnetism: Altermagnetism What was discovered? - Until now, scientists knew about two types of magnetism: Ferromagnetism (like regular bar magnets). Antiferromagnetism (where magnetic forces cancel out). In 2024, a third type of magnetism, called Altermagnetism, was discovered. This new form of magnetism behaves differently from anything known before. Why is it important? Could lead to faster and more energy-efficient computers. Might improve data storage technology, making hard drives store more information using less power. Helps in designing new materials with unique properties. Q)Why is it important? -Could lead to faster and more energy-efficient compute...
Read more

100 Years of Quantum Mechanics : Past, Present, and Future

 Introduction :  Quantum Revolution                            Quantum mechanics is one of the greatest scientific discoveries of the last 100 years. It explains the strange behavior of tiny particles like electrons and photons, shaping our modern world in ways we never imagined. From computers and lasers to MRI machines and secure communication, quantum mechanics has changed everything. As we celebrate 100 years of quantum mechanics, let’s take a journey through its history, present applications, and future possibilities. 1. The Birth of Quantum Mechanics (1900 – 1925)                                Before quantum mechanics, scientists believed in classical physics, which explained how large objects (like planets and cars) move. However, when they studied tiny particles (atoms, electrons and light), they discovered something sho...
Read more